راه و راهداري در ايران :
از آن روزي كه بشر كشاورزي را آموخت و در انتظار به بار نشستن محصول، در كنار مزرعه سكني گزيد، مسئله ارتباط با ساكنين مزارع ديگر كه كم كم به ده و روستا تبديل شدند جزئي از مسائل اين اجتماعات شد. و از همان تاريخ گذرگاهها و مسير هاي خاصي براي عبور و مرور در نظر گرفته شد. طول و عرض سازه ها و تاسيسات كناره اين راهها به تناسب پيشرفت دانش بشر ، سطح مبادلات اقتصادي و نوع حيوانات يا خودروهايي كه براي سواري يا باربري مورد استفاده قرار مي گرفت دچار تغيير وتحول شد.
1- راه در دوره هخامنشي:
- در حدود 400 سال قبل از ميلاد، شوش بوسيله شبكه اي از راهها ي ارتباطي با تمام ساتراپها (استان ها) مرتبط مي شد و چاپارها با سرعت كم نظيري، نامه و پيامها را از مركز به ساتراپها ابلاغ مي كردند . - از مهمترين راههاي اين عهد مي توان به راه شاهي اشاره كرد كه از افس ( يكي از شهرهاي يونان ) تا شوش ادامه داشت.
2- راه در عهد اشكانيان وساسانيان:
- راههاي ارتباطي در اين دوره نيز وجود داشت . از عهد ساسانيان پلهاي زيادي به جا مانده كه اغلب آنها هلالي شكل و دهانه بين 11 تا 14 متر است. در اين دوران از راهها به خوبي حفاظت مي شد. امنيت آن بوسيله نيروي نظامي تامين مي گرديد و خرابي آن ترميم و به خوبي نگهداري مي شد.
3- دوران اسلامي:
- پس از استقرار امنيت در بلاد اسلامي وضعيت راهها مورد عنايت قرار گرفت . دراين دوران، حفظ و امنيت راهها و حفاظت از كاروانها و مسافرين بيش از مرمت و تعمير و نگهداري راه اهميت داشت. چرا كه جز پل اصولا راه هيچگونه سازه اي نداشت تا نگهداري شود . در اين دوران ساخت و مرمت و نگهداري پل از جمله اعمال نيكو و حسنه تلقي مي شد.
4- راه در عهد صفويه:
- در اين دوران اشخاصي به نام راهدار وجود داشتند كه وظيفه آنها حفظ امنيت راهها بود.
5- راه درعهد زنديه:
- دسته هاي راهداران در فواصل معين در طول راهها گماشته مي شدند، آنان مسافران مظنون را تفتيش مي كردند و اگر در محلي كه به آنها سپرده مي شد دزدي يا راهزني صورت مي گرفت هريك از راهداران شخصا مسئول و پاسخگو بودند.
6- راه از عهد زنديه تا پايان عهد قاجار:
- در اين دوران وسايل مسافرت همچنان چهار پايان بودند و تركيب و كيفيت راهها و شيوه مراقبت و نگهداري از راهها نيز با گذشته تغيير زيادي نكرده بود.
7- از پايان عهد قاجار تا امروز:
- سال 1299 را مي توان زمان شروع احداث راههاي شوسه در ايران دانست و با ورود اتومبيل به ايران، ساخت راههاي اتومبيل رو در دستور كار دولت قرار گرفت. در ابتدا اعتبارات راهسازي و راهداري از طريق باج يا حق العبور تامين مي شد و اين كار توسط وزارتخانه اي به نام وزارت فوائد عامه انجام مي گرفت.
- در فروردين سال1301 باتوجه به افزايش تعداد اتومبيل ها اداره كل طرق و شوارع در درون وزارتخانه فوائد عامه، جهت ساخت ونگهداري راهها تشكيل شد.
- در سال 1304 اخذ حق العبور ممنوع گرديد و مقرر شد كه از وزن غيرخالص صادرات و واردات، مالياتي به عنوان ماليات راه دريافت شود.
- در سال 1308 بموجب قانون مصوب، اداره كل طرق وشوارع به وزارتخانه مستقلي به نام وزارت طرق و شوارع تبديل شد.
- در سال 1315 وزارت طرق وشوارع به نام وزارت راه مامور احداث ونگهداري راهها، راه آهن و امور بنادر و كشتيراني در آمد.
- درسال 1352 وزارت راه به موجب قانون مصوب، به وزارت راه وترابري با وظايف و ماموريتهاي گسترده تري تغيير نام يافت.
- اين تغييرات تاكنون به اجرا در آمده و در آينده نيز ادامه خواهد داشت ولي چيزي كه در آن پايدار، ثابت و دائمي است، عنصري به نام راهداري و راهدار بوده كه همواره دغدغه امنيت، آسايش و سلامت مردم را در دل پرورانده است.
- در دهه هاي اخير، طول راهها بصورت قابل توجهي افزايش يافته است.
- بنابراين امنيت، ايمني تردد، سرعت و سهولت رفت و آمد در راهها به مراتب از دوران گذشته فزونتر و به يكي از شاخص هاي حاكميت ملي تبديل شده است.